Werkwijze van het NVIC

Wanneer artsen of andere hulpverleners een patiënt hebben met een (mogelijke) acute vergiftiging, kunnen zij het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum (NVIC) raadplegen voor informatie over de te verwachten ernst van de intoxicatie, de gezondheidseffecten en de behandelmogelijkheden. Het NVIC is hiervoor dag en nacht bereikbaar via de 24-uursinformatietelefoon (088-755 8000) en via de website www.vergiftigingen.info. 

In Nederland bestaat geen meldingsplicht voor acute vergiftigingen; artsen raadplegen het NVIC wanneer zij behoefte hebben aan toxicologische informatie.

Definities uitklapper, klik om te openen

Het NVIC ontvangt telefonische informatieverzoeken van artsen en andere hulpverleners over acute vergiftigingen. De meeste informatieverzoeken hebben betrekking op een patiënt (mens of dier) die in aanraking is gekomen met een (toxische) verbinding of product: een blootstelling. Een patiënt kan op verschillende manieren worden blootgesteld aan een verbinding of product, bijvoorbeeld via huidcontact, inname via de mond (ingestie) of inademing. Dit zijn blootstellingsroutes. Een informatieverzoek aan het NVIC kan gaan over één of meerdere patiënten. Een patiënt kan op zijn beurt zijn blootgesteld aan meerdere verbindingen of producten, soms via meerdere blootstellingsroutes tegelijk. 

De getallen in de NVIC jaaroverzichten hebben in de meeste gevallen betrekking op het aantal blootstellingen. Een blootstelling leidt niet per definitie tot vergiftigingsverschijnselen. Dit is afhankelijk van de hoeveelheid (dosis) en/of de concentratie van het product waaraan de patiënt is blootgesteld en het lichaamsgewicht van de patiënt. Vaak is de dosis zo laag, dat er geen vergiftigingsverschijnselen optreden. Toch wordt, omwille van de variatie in taalgebruik, soms gesproken van “aantal intoxicaties”, “aantal vergiftigingen” of “aantal overdoseringen” in plaats van “aantal blootstellingen”. Men dient dit te lezen als “aantal mogelijke/potentiële vergiftigingen”. Soms verwijzen de getallen in de NVIC jaaroverzichten of andere publicaties niet naar het aantal blootstellingen, maar naar het aantal informatieverzoeken, het aantal patiënten of het aantal blootstellingsroutes

Triage uitklapper, klik om te openen

Of blootstelling aan een stof zal leiden tot vergiftigingsverschijnselen, is afhankelijk van de dosis waaraan de patiënt is blootgesteld en de individuele gevoeligheid van de patiënt. Naast schade door opname in het lichaam, kunnen sommige toxische stoffen ook lokale weefselschade veroorzaken, op plekken waar het lichaam direct contact heeft met de stof. De mate van lokale weefselschade is doorgaans afhankelijk van de concentratie van de giftige stof in het product.

Bij raadpleging van de 24-uursinformatietelefoon of het uitvoeren van een ernstberekening via www.vergiftigingen.info, wordt door het NVIC een inschatting gemaakt van de mogelijke ernst van de intoxicatie. Deze inschatting gebeurt hoofdzakelijk op basis van de ingenomen hoeveelheid, in combinatie met het lichaamsgewicht van de patiënt. Hierbij wordt gewerkt met de ernst-klassen “Niet”, “Licht”, “Matig”, “Ernstig” en “Onbekend”.

Inschatting van de ernst van de intoxicatie

Bij een lichte intoxicatie is in principe geen behandeling nodig. Wanneer geen, of een lichte intoxicatie wordt verwacht, zal de professionele hulpverlener worden geïnformeerd dat er een afwachtend beleid gevoerd kan worden. Dit houdt in dat de patiënt met instructies naar huis kan of thuis kan blijven, soms op voorwaarde dat de patiënt thuis enige tijd in de gaten wordt gehouden door een capabel persoon. Eventuele milde klachten zullen in dergelijke gevallen naar verwachting vanzelf overgaan. Mochten er toch serieuze(re) effecten optreden, dan dient de patiënt weer contact op te nemen met de (huis)arts. Wanneer een matige of ernstige intoxicatie wordt verwacht, kunnen symptomen optreden die behandeling behoeven en wordt de patiënt doorgaans verwezen naar een ziekenhuis voor observatie en behandeling.

Bij “onbekend” kan geen inschatting gemaakt worden van de ernst van de intoxicatie, omdat bijvoorbeeld de ingenomen dosis onbekend is, of er onvoldoende informatie beschikbaar is over de stof waaraan de patiënt is blootgesteld. Indien dosisinformatie ontbreekt, kan op basis van de aard van de stof vaak toch een goede behandelstrategie gekozen worden. Bij onvoldoende toxicologische informatie over een stof, wordt er vaak voor gekozen om de patiënt nader te onderzoeken en gedurende enkele uren te observeren.

Triage via de 24-uursinformatietelefoon

Ongeacht de ingeschatte ernst van de intoxicatie, is het essentieel om altijd kritisch naar de toestand van de patiënt te kijken. Informatie van de patiënt over de ingenomen dosis of het tijdstip van inname, is immers niet altijd betrouwbaar. Bovendien kunnen er interindividuele verschillen bestaan in de gevoeligheid voor stoffen. De NVIC-medewerker geeft op basis van de ingeschatte ernst van de intoxicatie een richtlijn mee voor het te volgen beleid: 

A) Een afwachtend beleid (thuis)

B) Nader onderzoek door (dieren)arts 

C) Observatie en behandeling in een ziekenhuis 

De behandelend arts weegt ook andere factoren mee, zoals onderliggende aandoeningen, mogelijke andere oorzaken voor de symptomen, de adequaatheid van de patiënt of de ouder/verzorger, het tijdstip van de dag, de thuissituatie (alleen wonend of niet) en beslist uiteindelijk wat voor zijn patiënt op dat moment de beste aanpak is.

Ernstberekening via de website

Wanneer er via www.vergiftigingen.info een ernstberekening uitgevoerd wordt, zal er op het analysescherm verschijnen of er, op basis van de ingevoerde gegevens, een lichte intoxicatie wordt verwacht (met de tekst: “behandeling meestal niet nodig”), een matige intoxicatie (met de tekst: “ziekenhuisobservatie, behandeling vaak nodig”) of een ernstige intoxicatie (met de tekst: “mogelijk levensbedreigend”). Indien er te weinig informatie beschikbaar is over de blootstelling of over de stof, worden veelvoorkomende symptomen bij intoxicatie met de opgegeven stof(fen) getoond (met de tekst: “ernst onbekend”). Deze informatie kan de hulpverlener gebruiken bij de uiteindelijke triage van de patiënt. Net zoals bij de 24-uursinformatietelefoon weegt de behandelend arts zelf andere factoren mee in de behandelstrategie.

Website uitklapper, klik om te openen

Na het zoeken en selecteren van een stof, product of therapie, kan de toxicologische informatie op www.vergiftigingen.info via verschillende ingangen worden benaderd:

• Via de knop “Bereken ernst (humaan)” kan een ernstberekening worden uitgevoerd voor een individuele (humane) patiënt.
• Via de knoppen “Humane informatie” en “Veterinaire informatie” kan rechtstreeks een stofmonografie worden ingezien voor humane of veterinaire informatie. Door gebruik van de juiste knop, opent de monografie direct in het humane of het veterinaire deel. Via het navigatiemenu bij de stofmonografie kan specifieke informatie makkelijk gevonden worden.
• Via de knop “Bekijk therapie” (deze verschijnt na zoeken en selecteren van een therapie) of via de link “lijst van behandelingen en protocollen” op de Home-pagina, kunnen therapieteksten en behandelprotocollen worden geraadpleegd.

Zie de handleiding voor meer informatie.

Bij het raadplegen van www.vergiftigingen.info hoeft geen sprake te zijn van een daadwerkelijke blootstelling van een mens of dier aan een toxische stof De website kan worden geraadpleegd voor een daadwerkelijke casus met een (mogelijk blootgestelde) patiënt, of alleen voor informatie (bv. ter oriëntatie en/of voor bijscholing). Sinds eind 2022 wordt de gebruiker gevraagd aan te geven wat van toepassing is, waardoor het per 2023 mogelijk is om in de data onderscheid te maken tussen deze twee situaties. Het NVIC krijgt hierdoor een duidelijker beeld van het daadwerkelijke aantal vergiftigingen waarvoor de website is geraadpleegd. Dit draagt in belangrijke mate bij aan de kwaliteit van trendanalyses van het aantal vergiftigingen met specifieke stoffen of producten. Door deze aanpassing is een directe vergelijking met raadplegingen van www.vergiftigingen.info in de jaren vóór 2023 echter niet meer relevant.