Recreatief gebruik van ketamine leidt steeds vaker tot urologische complicaties

Ketamine wordt steeds vaker gebruikt als recreatieve drug, waarbij incidenteel urologische complicaties ontstaan. Sinds 2018 ziet het NVIC een stijging van het aantal vragen over ketamine als drug. In de NVIC-meldingen kwamen urologische complicaties weinig voor. Via de afdeling Urologie van het UMC Utrecht werd contact gelegd met het Jeroen Bosch Ziekenhuis in 's-Hertogenbosch, waar in 2022 een polikliniek startte voor patiënten met ketamine-geïnduceerde uropathie. In het gezamenlijke onderzoek werden de gegevens van beide afdelingen retrospectief geanalyseerd.

De cijfers uit het onderzoek
Van 2018 tot en met 2024 namen zowel het aantal intoxicaties als het aantal patiënten met urologische complicaties flink toe.
Bij het NVIC steeg het aantal vragen over intoxicaties met ketamine gebruikt als drug, van 33 in 2018 naar 139 in 2024. In slechts 12 gevallen (2,4%) werden urologische klachten gemeld.
Bij de ketaminepolikliniek in Den Bosch steeg het aantal patiënten met ketamine-geïnduceerde uropathie van nul in 2018 naar 137 in 2024. Uropathie werd vooral gezien na langdurig en zwaar ketaminegebruik (>1 g/dag gedurende een mediaan van 35 maanden, met een mediane hoeveelheid van 18 g/week). De ketaminegebruikers waren overwegend mannen van in de twintig. Gelijktijdig gebruik van andere drugs kwam vaak voor, 65,1% van de patiënten met een acute ketamine-intoxicatie en 72,1% van de patiënten met uropathie meldden dat zij naast ketamine ook andere drugs, waaronder alcohol, gebruikten. Eenenvijftig poliklinische patiënten ontwikkelden ernstige uropathie waarvoor een operatie nodig was, wat uiteindelijk in drie gevallen leidde tot cystectomie en omleiding van de urineafvoer.

Aanbevelingen voor behandelaren
Hoewel acute ketamine-intoxicaties vaak zonder ernstige complicaties verlopen, is het belangrijk om deze patiënten te bevragen over de mate van ketaminegebruik. Vroegtijdige herkenning van het probleem en medische hulp bij het stoppen van ketaminegebruik zijn heel belangrijk om blijvende schade aan de urinewegen te voorkomen. Een veelvoorkomend probleem bij het stoppen van ketaminegebruik is de vicieuze cirkel van pijnklachten, die verergeren bij stoppen, waardoor men weer ketamine gaat gebruiken. Met adequate pijnbestrijding in combinatie met verslavingszorg lukte het ruim 70% van de patiënten om te stoppen met ketamine.
Een groter bewustzijn bij potentiële gebruikers en zorgverleners is van cruciaal belang om te voorkomen dat dit uitmondt in een volksgezondheidscrisis.
Het ketaminespreekuur is er voor patiënten met ernstige urologische klachten door ketaminegebruik. Contact: Jeroen Bosch Ziekenhuis, ’s-Hertogenbosch tel. 073 553 6010.

Arylcyclohexylamines (ketamine-analogen)
Van 2021 tot en met 2024 zijn er bij het NVIC 109 meldingen binnengekomen van acute intoxicatie met 14 verschillende ketamine-analogen: de arylcyclohexylamines. Details over het aantal consultaties over nieuwe psychoactieve stoffen, waaronder arylcyclohexylamines, zijn te vinden in de jaarverslagen van het NVIC. Er is nog weinig bekend over de toxiciteit van deze nieuwe psychoactieve stoffen, maar er zijn aanwijzingen dat zij ook schade aan de urinewegen kunnen veroorzaken.

Referentie
van Riel AJHP, van der Sanden WMH, de Kort LMO. Increased recreational ketamine use and subsequent outbreak of urological complications in The Netherlands. Clin Toxicol (Phila). 2025 Jun 17:1-5. https://doi.org/10.1080/15563650.2025.2513622