Acute vergiftigingen

Acute vergiftigingen

U komt dagelijks in aanraking met vele chemische stoffen. Voorbeelden hiervan zijn geneesmiddelen, huishoud- en doe-het-zelf producten, cosmetica, drank en genotsmiddelen en bestrijdingsmiddelen. Bij normaal gebruik zullen deze producten geen problemen veroorzaken. Bij onjuist gebruik of een onjuiste hoeveelheid kunnen echter serieuze gezondheidsproblemen ontstaan. Denkt u bijvoorbeeld aan een kindje dat uit nieuwsgierigheid een slokje neemt uit een fles allesreiniger.

Per jaar ontvangt het NVIC ruim 47.000 telefonische informatieverzoeken over acute vergiftigingen bij mensen en dieren. Het aantal blootstellingen kan verschillen van het aantal informatieverzoeken omdat het verzoek over meerdere patiënten en/of meer toxische stoffen kan gaan. Daarnaast wordt de website www.vergiftigingen.info per jaar nog eens circa 100.000 keer bezocht om informatie over vergiftigingen te raadplegen en/of de ernst van een vergiftiging te berekenen.

Telefonisch informatieverzoek uitklapper, klik om te openen

Een arts die het NVIC belt, wordt te woord gestaan door één van de informatiespecialisten van het NVIC. Zij zijn gespecialiseerd in het beantwoorden van vragen op klinisch-toxicologisch gebied. Op basis van de vergiftigingsbeschrijving en lichamelijk onderzoek geven zij aanvullende informatie over de aard van de betrokken stoffen, de te verwachten gezondheidseffecten bij een bepaalde mate van blootstelling en de mogelijke behandeling. De informatie wordt meestal gegeven in hetzelfde telefoongesprek waarin de vraag wordt voorgelegd. Indien nodig wordt later teruggebeld of kan nader overleg plaatsvinden met een medisch specialist van het NVIC.

De volgende gegevens zijn nodig bij een informatieverzoek (zowel telefonisch als via internet) aan het NVIC:

• leeftijd en geslacht van de patiënt
• lichaamsgewicht van de patiënt
• naam van het product of de verbinding
• na inslikken: ingenomen (geschatte) hoeveelheid en concentratie
• na inademen of bij contact met de huid en/of ogen: de duur van de blootstelling en de concentratie
• tijdstip van de blootstelling
• symptomen en moment van ontstaan van de symptomen
• indien relevant: reeds ingezette behandeling

Vergiftigingen.info uitklapper, klik om te openen

Via de website Vergiftigingen.info hebben professionele hulpverleners toegang tot een uitgebreide toxicologische database. Aan de hand van patiënt- en blootstellingsgegevens (zoals leeftijd en gewicht, product en hoeveelheid) kan een risicoanalyse van een vergiftigingsgeval gemaakt worden. Informatie over de ernst van de vergiftiging, het te verwachten klinisch beeld en de mogelijke behandeling wordt gegeven. Van de giftige componenten in de betrokken producten kan uitgebreide achtergrondinformatie geraadpleegd worden.

Zo nodig kan een arts alsnog bellen met de 24-uursinformatietelefoon voor overleg met een informatiespecialist of medisch specialist. Dit is aan te raden indien:

• een product waaraan de patiënt is blootgesteld niet te vinden is op Vergiftigingen.info
• het een calamiteit betreft waarbij mogelijk meerdere personen zijn blootgesteld aan chemische stoffen of ioniserende straling
• het gaat om een complexe vergiftiging met meerdere producten
• meer uitleg gewenst is over het resultaat van de risicoanalyse met Vergiftigingen.info

Nationaal Serum Depot uitklapper, klik om te openen

Een slangenbeet, wat nu?

In deze folder bevindt zich extra informatie door middel van een video. Scan de bovenste QR-code met uw telefoon om deze video te bekijken. Of bekijk de video via:

De antisera voor de behandeling van beten en steken door giftige dieren zijn sinds 2008 ondergebracht in het Nationaal Serum Depot, een samenwerking tussen het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) en het NVIC. In het serumdepot liggen diverse antisera opgeslagen voor de behandeling van ernstige vergiftigingen na een beet door bijvoorbeeld onze inheemse gifslang de Adder (Vipera berus), maar ook na een beet door exotische gifslangen, giftige spinnen of steken door giftige schorpioenen en de steenvis. Als na een beet- of steekincident toediening van antiserum is geïndiceerd, bestelt het NVIC dit in samenspraak met de behandelend arts. Het RIVM organiseert vervolgens een spoedtransport van het antiserum naar het ziekenhuis waar de patiënt is opgenomen.

Antidota uitklapper, klik om te openen

Er zijn verschillende antidota 24/7 te bestellen via het NVIC. Als toediening van een antidotum is geïndiceerd tijdens een acute intoxicatie, bestelt het NVIC dit in samenspraak met de behandelend arts. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) organiseert vervolgens een spoedtransport (eventueel met 'blauw licht') naar het ziekenhuis waar de patiënt is opgenomen. Niet gebruikte middelen kunnen onder voorwaarden (meegeleverd met het transport) worden geretourneerd. Transport- en geneesmiddelkosten worden doorberekend aan het ziekenhuis.

N.B. Deze antidota  opgeslagen in de calamiteitenvoorraad van het RIVM zijn niet bedoeld om ziekenhuisapotheken te bevoorraden voor regulier gebruik.

Overzicht antidota

Signalering van trends uitklapper, klik om te openen

Alle informatieverzoeken die binnenkomen via de 24-uursinformatietelefoon en de website Vergiftigingen.info worden opgeslagen in het digitale informatiesysteem van het NVIC.

In Nederland bestaat overigens geen meldingsplicht voor acute vergiftigingen. Daarom is de informatie opgeslagen bij het NVIC relevant voor het signaleren van eventuele trends in de frequentie van acute vergiftigingen met specifieke stoffen. Dit geldt voor zowel meerjarige trends, als acute veranderingen in het aantal blootstellingen aan een bepaald product. Het NVIC rapporteert deze trends aan de overheid.

Nader onderzoek naar deze trends kan plaatsvinden om de aard en omstandigheden van deze vergiftigingen en het klinisch verloop te evalueren. De resultaten van dergelijk onderzoek kunnen aanleiding zijn tot het nemen van maatregelen door de overheid om vergiftigingen met het betreffende product te voorkomen. Indien nodig kan een product (tijdelijk) van de markt worden gehaald, of kan de samenstelling, de etikettering of het beleid ten aanzien van het gebruik van een bepaald product worden aangepast. 

Relevante signaleringen zijn terug te vinden in de NVIC jaaroverzichten.

Secundaire chemische blootstelling uitklapper, klik om te openen

Een chemisch besmette patiënt vormt GEEN groot gevaar voor medische hulpverleners. Normale hygiënische voorzorgsmaatregelen om huidcontact te voorkomen (schort, handschoenen) en goede ventilatie bieden voldoende bescherming bij gangbare besmettingen. Uitgebreidere (adem)bescherming is slechts sporadisch nodig.

Uit meldingen aan het NVIC blijkt dat de bezorgdheid onder hulpverleners, over hun eigen veiligheid tijdens het behandelen van een chemisch besmette patiënt, de laatste jaren toeneemt. Slachtoffers van alledaagse ongelukken met bijvoorbeeld bestrijdingsmiddelen of corrosieve stoffen werden in het verleden zonder problemen behandeld, terwijl hierbij tegenwoordig vaak twijfel ontstaat over de eigen veiligheid. De toegenomen aandacht voor de eigen veiligheid en de betere beschikbaarheid van protocollen en persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM) voor de opvang van (grote aantallen) chemisch besmette patiënten kan leiden tot een overschatting van het risico bij kleinschalige incidenten.

Een overschatting van het risico om zelf ziek te worden door secundaire blootstelling kan leiden tot:

• vertraagde of niet optimale behandeling van een besmette patiënt en
• buitenproportionele maatregelen, zoals evacuatie van de afdeling spoedeisende hulp, met hierdoor verstoring van zorg aan andere patiënten en onnodige kosten.

Om een reëel beeld te vormen van de risico’s, is een uitgebreide review gedaan van alle wetenschappelijke literatuur over secundaire blootstelling door een chemisch besmette patiënt. De resultaten zijn gepubliceerd in het tijdschrift Clinical Toxicology (open access). De conclusie is dat secundaire toxiciteit zeer zelden voorkomt en dat de symptomen mild en reversibel van aard zijn, zelfs als er zeer gevaarlijke stoffen betrokken zijn. Het risico op secundaire besmetting van medische hulpverleners, is beslist geen gegronde reden om levensreddende zorg uit te stellen. Dit geldt ook als de bescherming nog niet direct optimaal is.

Nadere uitleg wordt gegeven in het reviewartikel en in het NVIC document ‘Eigen veiligheid in perspectief’.